Geschiedenis

Nadat IJsland zo’n 20 miljoen jaar geleden geologisch is ontstaan is het eiland lang onbewoond gebleven.
Op IJsland zijn Romeinse munten gevonden, daterend uit 300, waaruit af te leiden valt dat zeevaarders uit Engeland het eiland hebben bezocht. Engeland was toen een Romeinse kolonie. Ze hadden het in die tijd over Thule, het noordelijkste eiland van de wereld. Het is niet bewezen dat met dit noordelijkste eiland IJsland wordt bedoeld, maar Thule was de eerste naam van IJsland en werd in de middeleeuwen gedurende enige jaren gebruikt. Het is waarschijnlijker dat men Noorwegen bedoelde, omdat men spreekt over een welvarend land met honingbijen en veeteelt, wat toen absoluut niet op IJsland aanwezig was.

In oude geschriften, het Íslendingabók, is terug te vinden dat de eerste bewoners die op IJsland kwamen wonen Ierse monniken waren en geen Vikingen. Ze kwamen hier aan het eind van de 8ste eeuw om er een vroom en vredig leven te kunnen leiden. Maar toen kwamen de Vikingen, en de monniken vluchtten weg.

De eerste viking die in de negende eeuw op IJsland terechtkwam was de Noor Naddoddr. Hij was op weg van Noorwegen naar de Faeröer.
Het schip raakte uit de koers en dreef naar de oostkust van het eiland.
Naddoddr verkende het gebied met zijn mannen, maar toen ze geen tekenen van menselijke bewoning aantroffen verlieten ze het eiland weer. Hij gaf het de naam Snæland (Sneeuwland).
De tweede die IJsland aandeed en op verkenning ging was de Zweedse viking Garðarr Svavarsson. Hij was de eerste die het hele land omzeilde en vaststelde dat het om een eiland ging.
Ze bouwden enkele huizen in het noordelijk deel van het eiland dat sindsdien Husavik (Huisbaai) heet, en waar nu een dorp is. De volgende zomer maakte Garðarr zijn ronde om het eiland af en voer weg. Bij zijn vertrek gaf hij het eiland de naam Garðarshólmi (Gardars eiland).
De derde verkenner, de Noorse viking Flóki Vilgerðarson gaf het eiland haar huidige naam, Island (IJsland). Volgens zeggen had hij drie raven bij zich - vandaar zijn bijnaam Hrafna-Flóki (Raven-Flóki) - die hem hielpen het eiland te vinden. Nadat de derde raaf was uitgevlogen volgde hij hem. Hij bouwde een nederzetting met zijn gezin, familie en vrienden en bleef daar wonen. Maar tijdens de eerste strenge winter verhongerde al zijn vee, omdat ze verzuimd hadden hooi te verzamelen in de zomer. Na een paar jaar verliet Flóki het eiland weer om terug te keren naar Noorwegen, en had geen goed woord over voor IJsland.
De eerste permanente bewoner van IJsland is de Noor Ingólfur Arnarson. Hij kwam in 874 met zijn schip aan land bij de huidige plaats Ingólfshöfdi aan de zuidoostkust.
Daar bracht hij zijn eerste winter door. Vervolgens trok hij na enkele jaren weer verder en kwam hij aan in een baai in het zuidwesten van het eiland, waar hij definitief ging wonen. Omdat hij overal rookpluimen zag noemde hij deze plaats Reykjavík, wat ’Rookbaai’ betekend. De rookpluimen die hij zag kwamen van de stoom van de warme bronnen.
Veel andere Noorse stamhoofden volgden het voorbeeld van Ingólfur, en al snel verrezen er overal langs de kust nieuwe nederzettingen.

Na de emigratieperiode moesten er afspraken gemaakt gaan worden over bijvoorbeeld het grondgebruik. Daarom werd in 930 het in Noorwegen beproefde Þing-systeem ingevoerd en kwam volksvertegenwoordiging, het Alþing, voor het eerst bij elkaar.
Vervolgens kwamen elk jaar de grondeigenaars, handeldrijvers, boeren, krijgslieden, en anderen bijeen om zaken te doen, om recht te spreken, om ruzies uit te vechten, om te trouwen, om nieuwe wetten te maken, nieuwtjes te vertellen, en om nog veel meer te bespreken of te regelen. De wetten werden mondeling overgedragen en pas in de 12de eeuw konden ze het schriftelijk vastleggen nadat de schrijfkunst naar IJsland kwam.
Het Alþing wordt wel gezien als ’s werelds oudste parlement. Er is namelijk geen absolute macht, zodat de macht bij het volk ligt. IJsland werd verdeeld in vier regio’s met ieder drie þings. Zo ontstond het begin van het IJslands Gemenebest die vier en een halve eeuw bestond.

In deze periode bloeide IJsland op. Er volgden drie eeuwen van bloei en vrijheid. Uit deze periode kwamen de vele saga’s maar werd ook de Edda geschreven, literatuur van hoog niveau. De Edda bevat delen van de oude mythologische verhalen van Noordelijk Europa, maar ook richtlijnen omtrent de poëtische overdracht ervan.
In 1000 n. Chr. werd ook het christendom officieel erkend door het Alþing. En zo’n 56 jaar later kreeg IJsland zijn eerste bisschop.
In de 11de en 12de eeuw kwam er een periode van verval, de macht van het Alþing nam af, en enkele families kregen steeds meer macht. De Sturlungs waren daar een voorbeeld van. De clans van deze familie namen langzaamaan de andere families over. In het jaar 1235 werden zij de getrouwe van de koning van Noorwegen.
In 1262 was het Alþing niets anders dan een marionet van de Noorse koning nadat ze hem eeuwig trouw hadden gezworen.
Hiermee eindigde ook de bloedigste periode van de IJslandse geschiedenis.

IJsland kwam onder Deens bestuur toen Noorwegen en Denemarken in de 14e eeuw verenigd werden. Door de Unie van Kalmar in 1397 werd het er niet beter op IJsland, de belastingen werden verhoogd en waren nauwelijks meer op te brengen. Daar bovenop werd het land ook nog eens getroffen door een pestepidemie.
In de periode 1540-1550 werden de IJslanders verplicht om over te stappen op het lutherse geloof. De laatste katholieke bisschop verzette zich hier tegen maar moest het helaas bekopen met de dood, hij werd na een schijnproces in 1550 onthoofd.

De Deense koning besloot vervolgens tot een handelsmonopolie, alleen Deense kooplui mochten handel drijven met IJsland. De IJslandse vis, wol en vlees werden voor een paar centen gekocht, maar de IJslanders moesten voor de ingevoerde producten woekerprijzen betalen. Ondanks de risico op hoge straffen dreven ze toch handel met andere landen waaronder ook met Nederland. Drop, peperkoek, suiker, koffie, tabak en nog veel meer werden geruild voor truien, sokken en wanten.

De 18de eeuw werd een zwarte bladzijde in de geschiedenis, een derde van de bevolking stierf aan een pokkenepidemie. Er waren vervolgens ook nog eens vele aardbevingen en vulkaanuitbarstingen op het eiland waardoor er ook niet kon worden geoogst.
Vele mensen stierven door deze rampen en het inwonersaantal daalde dramatisch op IJsland. Men was toen zelfs van plan alle overlevenden over te brengen naar Denemarken, maar men heeft daar toch maar van afgezien.
Ook werd in deze eeuw het Alþing opgeheven.

In de 19de eeuw ging alles weer beter het Alþing werd weer opgericht en er ontpopte zich een leider die voor meer zelfstandigheid streed, Jón Sigurdsson. Dankzij deze vreedzame strijd kwam ook de opheffing van het Deense handelsmonopolie.
In 1874, duizend jaar na het ontstaan van de eerste nederzetting, kreeg IJsland een eigen grondwet.
De werkelijke macht was nog steeds in handen van de Denen maar het Alþing kreeg meer bevoegdheden, vooral op financieel gebied.
Desondanks emigreerden er vele IJslanders naar Canada en Amerika voor een betere toekomst, want de veranderingen voor de bevolking zelf gingen maar moeizaam en traag.

In 1903 kreeg IJsland een minister van IJslandse Zaken. Deze functie kreeg in 1918 de status van minister-president en door het sluiten van een Personele Unie werd het land nagenoeg zelfstandig. De meeste buitenlandse zaken werden nog door de Denen behartigd en ook de territoriale wateren werden door hun beschermd.
Toen brak de Tweede Wereldoorlog uit. Denemarken werd bezet door de Duitsers waardoor de communicaties met het Deense bestuur werd verbroken. De Britten waren bang dat de Duitsers misschien IJsland zouden bezetten en zijn er toen zelf maar binnen gevallen.
In 1941 namen de Amerikanen het land over.
De IJslanders kozen tijdens een referendum in 1944 voor een totale onafhankelijkheid.
In Þingvellir werd vervolgens op 17 juni de IJslandse republiek officieel uitgeroepen.

Na de onafhankelijkheidsverklaring waren er nog Amerikaanse troepen op het eiland.
Zij bleven daar tot het einde van de oorlog gestationeerd. Na de oorlog mochten de Amerikanen Keflavík als hoofdbasis handhaven. Er bleven nog enkele duizenden manschappen achter aangevuld met IJslanders.
In 1949, niet iedereen was het er mee eens, werd IJsland lid van de NAVO en kregen ze het bestuur over Keflavík terug.

In de jaren ’60 en ’70 stond het land in de schijnwerpers vanwege de vis. De visserij werd aanzienlijk gemoderniseerd en hiermee werd de visexport dé economische peiler van het land. Ook de buitenlandse vissers kwamen hier hun graantje van meepikken waardoor de visstand in de wateren rondom IJsland werd bedreigd. Hierdoor had IJsland geen andere keuze dan het uitbreiden van de visgronden. In 1952 was de visgrens op 4 mijl vanuit de kust, maar in 1975 was dat gegroeid naar 200 mijl.
Het land kwam regelmatig in conflict met de vissende buurlanden. Met Engeland werd tot drie maal toe een zogenaamde kabeljauwoorlog uitgevochten. Het is de vis geweest die IJsland economisch welvaart heeft gebracht, maar men realiseerde zich terdege dat de afhankelijkheid hiervan te groot was om de toekomst rooskleurig tegemoet te zien. Men moest op zoek naar andere exportmarkten.

In 1986 kwamen Gorbatsjov en Reagan naar IJsland om elkaar te ontmoeten. Het zou een veel besproken ontmoeting worden. Gorbatsjov kwam met een voorstel voor een radicale vermindering van de strategische wapens. Omdat Reagan daarop reageerde met nog radicalere voorstellen, stonden de beide leiders op een gegeven moment op het punt de hele strategische bewapening af te schaffen.
Zover kwam het jammer genoeg niet. Gorbatsjov stond er op dat de Amerikanen het onderzoek naar SDI (Strategic Defense Initiative) zouden stoppen. Toen bleek dat Reagan daartoe niet bereid was, mislukte de bijeenkomst alsnog.

Hoewel de visserij nog steeds de motor is van de economie is men sinds kort bezig met de ontwikkeling van geothermische energie en het gebruik van waterkracht. Geothermische energie wordt voornamelijk gebruikt voor verwarming van huizen en gebouwen, maar ook voor bijvoorbeeld de aluminiumsmelter bij Hafnarfjördur.
De waterkracht wordt gebruikt voor de elektriciteit.
IJsland is hiermee (per hoofd van de bevolking) koploper in het gebruik van geothermische energie voor de opwekking van elektriciteit.
IJsland heeft niet officieel de commerciële walvisjacht afgezworen, maar in augustus 2007 maakte de minister van Visserij bekend dat hij geen nieuwe vangstquota zal vaststellen voor de walvisjacht, omdat er geen markt meer is voor het vlees.

Aan het begin van de 21ste eeuw maakte de IJslandse financiële sector een snelle groei door en het vormde uiteindelijk zelfs ongeveer een derde deel van de totale economie.
IJslandse banken waren actief in landen als het Verenigd Koninkrijk en Nederland en door het bieden van een aantrekkelijke rente wisten ze vele spaarders over te halen om bij hen een rekening te openen. Toen kwam de kredietcrisis en kwamen vele banken wereldwijd in de financiële problemen, zo ook op IJsland.
De banken konden niet meer aan hun verplichtingen voldoen en een groot aantal klanten deed een beroep op het ”garantiestelsel” dat was opgezet om met name kleinere spaarders te beschermen tegen een faillissement van de bank. Ook de overheid was niet in staat om alle ingelegde gelden terug te betalen.
IJsland kreeg een lening aangeboden zodat het land alsnog aan alle verplichtingen kon voldoen. Maar de aflossing van die schuld zou nog vele jaren een zeer negatieve invloed kunnen hebben op de IJslandse economie.